|
|
Reke...
Preko teritorije opštine Kraljevo protiču
delovi tri veće srpske reke: srednji deo Zapadne Morave, donji deo Ibra
i donji deo Gruže. Ostale reke i potoci pripadaju slivovima pritoka tih
većih reka i pretežno čitavom svojom dužinom leže na teritoriji opštine
Kraljevo.
Zapadna Morava postaje od voda Moravice i Đetinje,
istočno od Požege i zatim teče ka istoku kroz Ovčarsko - Kablarsku klisuru,
Čačansku kotlinu, Kraljevačko suženje, Kruševačku kotlinu i istočno odatle
se u Paraćinskoj kotlini sastaje sa Južnom Moravom gradeći Veliku Moravu.
Kraljevačkom rejonu pripada prednji deo njenog toka, uglavnom izmedju
sela Obrve i Vrbe. Kod Obrve, koja se nalazi oko 130km uzvodno od stava
Zapadne i Južne Morave, reka je na 210 metara nadmorske visine, a kod
Vrbe, koja je oko 95 km udaljena od stava, reka je na oko 175m nadmorske
visine. Dakle, kroz opštinu Kraljevo protiče 35 km toka Zapadne Morave
i na toj dužini pad reke je je oko 25 metara. Stvarni pad je od 0.5 do
1.2m/km dužine toka.
Ibar nastaje od pet vrela i izvora na severnoj
strani planine Hajla (2400mnv) od kojih je najniži izvor i najjači, a
onda teče pretežno klisurastom dolinom sa manjim umetnutim proširenjima
na istok do Kosovske Mitrovice, a zatim na sever do Kraljeva i istočno
od njega uliva se u Zapadnu Moravu. Kraljevačkoj opztini pripada donji
deo tog živog toka, nizvodno od Biljanovca, na dužini od oko 70km i sa
padom od 330 do oko 185 metara nadmorske visine, tj padom od oko 2m/km
dužine toka. Treba, međutim, istaći da je stvarni pad u prvoj polovini
tog dela toka veći od prosečnog i da dostiže i do 5 m/km, a da je u donjem
delu oko 1 m/km dužine toka. Uopšte, Ibar je brža reka od Zapadne Morave,
naročito u klisuri, između Biljanovca i Mataruga, na dužini od oko 50
km. Tu je njegovo korito široko oko 50m, udubeno u serpentinu ili planinskim
krupnim nanosima, ispunjeno monolitnim blokovima i oblucima stena, mestimično
ostenjacima, preko i oko kojih voda penuša i na viče mesta se u koritu
javljaju izraziiti brzaci. Nizvodno od sela Mataruga, Ibar dobija izgled
ravničarske reke, pravi velike i manje laktove krećući se od jedne do
druge strane široke doline i tu se njegov tok smiruje i mestimično račva
u rukavce između nanosnih rečnih osnova.
Od interesa je da se istakne da je godišnja količina
vode koja protiče Zapadnom Moravom uzvodno od ušća Ibra manja od količine
vode koju donosi Ibar. Ibrom protekne od 1,5 do 2 milijarde kubnih metara
vode godišnje, a Moravom, nizvodno od Ibra oko 2,7 do 3,3 milijarde kubika.
Iz toga izlazi da količina vode u Ibru dostiže preko 500 miliona kubnih
metara vode više nego u Zapadnoj Moravi uzvodno od ušća Ibra. Ibar se
i zbog toga može smatrati jednom od najznačajnijih pritoka u čitavom slivu
Morave.
Gruža nastaje u istočnom delu planine
Rudnik i teče čas širom čas užom dolilnom, uglavnom ka jugu do ušća u
Zapadnu Moravu, nizvodno od sela Vitanovca.
Ostale pritoke Zapadne Morave na ovoj teritoriji
su pretežno kraće reke i potoci. Sa leve strane nešto je veći sliv Sirčanske
reke, razvijen u južnim delovima Kotlenika, i donji deo sliva Čukojevačke
reke, razgranat u jugozapadnom delu Gledićkih planina.. S desne strane
je nečto izrazitiji sliv Musine reke, čije je izvorište u jugoistočnim
delovima Jelice, a ostali deo rečnog sistema razgranat po dnu Zapadnomoravske
udoline, zapadno od Kraljeva.
Nešto su značajniji tokovi pritoka Ibra, jer su bogatiji
vodom. Od njih, sa leve strane za Ibar se vezuju Studenica,
sa izvorištem na planini Goliji (1801m), Dubočica i Lopatnica, kao i druge
manje pritoke (Kolanj, Pivnica i dr.) a sa desne strane Brezanska reka
i druge manje reke koje dolaze sa Zapadnih Stolova (Premovac, Magaznica,
Stolački potok i druge). Sve one obiluju vodom i teku kroz dubodoline,
korita su im urezana u krupnom nanosu oblutaka, nabujaju jako u periodu
kiša i otapanja snega, da bi u sušnom periodu voda u njima omalila, a
kod manjih tokova i sasvim presahla. Nizvodno od Mataruga nešto je veći
sliv pritoke Ibra koja sa leve strane dotiče kod sela Progorelice, kao
i slivovi desnih pritoka Žičke reke i naročito Ribnice.
Ribnica je najveća reka koja celim
svojim tokom prolazi kroz teritoriju opštine Kraljevo. Njen gornji (gde
se zove Sokolja) i srednji tok izgrađen je u planinskom terenu između
Stolova i Goča i tu se javlja niz pritoka sa bujičarskim režimom voda.
donji tok Ribnice je izgrađen u jezerskim naslagama i krupnim rečnim nanosima
južno od Kraljeva. Dužina reke je oko 26 km a površina sliva od 115kvm.
|
|